Nhà thơ, nhà báo, nhà phê bình văn học Vũ Quần Phương sinh năm 1940, tên thật là Vũ Ngọc Chúc. Quê cha của ông tại Hải Hậu, Nam Định trong khi ông sinh ra ở quê mẹ Từ Liêm, Hà Nội. Bố ông mất khi ông 6 tuổi, mẹ ông cũng mất sớm. Lớn lên khi 16 tuổi ông rời quê Hải Hậu đi trọ học ở trung tâm Hà Nội. Ông học Đại học Y khoa, cả sáu năm đều được nhận học bổng toàn phần. Khi tốt nghiệp, ông là người duy nhất trong hơn 300 sinh viên của toàn khóa được nhận về Bộ Y tế.
Trong thời gian học đại học, ông bắt đầu làm thơ và có một số bài đăng trên các báo: Nhân dân, Văn nghệ, Văn nghệ Quân đội. Bài Phanxipăng ta lên tới đỉnh của Vũ Quần Phương được chọn in trong tập Sức mới – một tuyển thơ nổi tiếng xuất bản thời chống Mỹ, đã ra đời trong thời kỳ này. Từ bài thơ trên, nhà thơ Chế Lan Viên đã gợi ý Vũ Quần Phương nên chuyển ngành, về công tác tại Hội Nhà văn Việt Nam. Sau 2 năm làm bác sĩ ông quyết định chuyển sang làm thơ, nhà phê bình văn học.
Vũ Quần Phương nguyên là Trưởng ban biên tập văn học (NXB Văn học), Chủ tịch Hội văn nghệ Hà Nội, Tổng biên tập báo Người Hà Nội, Chủ tịch Hội đồng thơ Hội Nhà Văn Việt Nam, Phó Tổng biên tập tạp chí Văn chương Việt Nam bằng tiếng Pháp. Ông cũng là đại biểu Quốc hội khóa IX.
Ngoài làm thơ và viết phê bình văn học, ông còn dịch thơ đăng trên các sách, báo và tạp chí văn học. Ông được nhận giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật năm 2007.
Ông còn có các bút danh khác là Ngọc Vũ, Phương Viết. Con trai của ông là Giáo sư toán học Vũ Hà Văn.
Các tác phẩm:
[…]
Làng tớ à! Tớ biết kể gì đây?
Cái làng bãi cửa sông, nước và bùn mặn chát
Tớ xa làng, mặn – là điều nhớ nhất.
Mặn miếng cơm, mặn cả nước pha trà
Gió mặn rồi lại nắng mặn trên da
Người sắt lại như đồng hun, đá đẽo
Tháng gió hanh lúa bạc đòng, khoai héo
Tháng gió nồm sương đọng muối trên vai.
Làng mới sinh chẳng có chuyện lâu dài
Cây đa chưa xanh, cây đề còn trẻ
Không có miếu thổ thần ông bình vôi sứt mẻ
Thổ thần còn vác đất ngoài đê.
[…]
[…]
Anh đã lại trở về, cái hẻm nhỏ bình yên
Mẹ không khóc, lại cười anh tóc bạc.
Căn nhà gỗ nhỏ nhoi đã ru anh ngon giấc
Mẹ nhìn anh mà thức suốt đêm thâu
Anh là chú bé con mười bốn tuổi đầu.
[…]
Con ngủ trong tay cha bồng cha bế
Một mái nhà ta ở giữa bao nhà
Cây lúa chưa trồng, cây rau chưa tốt
Trận lụt đi qua làng như giặc đốt
Cha hát ru con xanh hỡi, xanh hời.
Con ngủ con chơi mong con chóng lớn
Đồng đất quê ta lũ lụt qua rồi
Con đê qua làng con đê đi mãi
Cha hát ru con điệu hát bao đời
Điệu hát chở che như con đê rộng
Hạt phù sa nhỏ, hạt phù sa ơi!
[…]
[…]
Em nhìn anh, ánh mắt chợt xa xôi
Ngôi sao nhỏ biếc xanh giữa chiều xanh thơ thới
Bỗng thấy yêu cuộc đời này qua đỗi
Gió thổi nhiều trên những ngọn cây me
Sao cuộc đời bình dị quá, đây kia
Một bà mẹ ngồi hôn con hóng mát
Một chú bé hai nắm tay dụi mắt
Một con đường có bóng lá xe đi.
[…]
[…]
Có câu thơ đã viết để quên đi
Bỗng nhớ lại bùi ngùi thương cảm mãi
Tất cả đã ra đi , tất cả còn ở lại
Trận mưa ấy trên cầu mưa mãi bấy nhiêu năm.
Thế đấy, bây giờ tóc đã hoa râm
Nhớ năm đầu chiến tranh, nhìn tóc mẹ, giật mình thương sợi bạc
Có lúc giữa chiêm bao thấy mình đang thức
Lại có lúc trong đời cứ tưởng giữa chiêm bao.
Ngỡ chai đi trong bom đạn thét gào
Ngày đình chiến bao nhiêu người đã khóc
Giữa đoàn tụ mới thấm đau chia cắt
Bao nhiêu cuộc đợi chờ để vĩnh viễn quên nhau
[…]
Chú bé ngủ trong xe bò, mặt trăng nằm trong mây trắng xốp
Mặt trăng đi trên trời, chiếc xe đi dưới đất
Trăng vuốt ve trên da trên tóc
Chú cưỡi mơ, mơ tay mẹ vuốt thầm
[…]
[…]
Một ngôi sao ta bao giờ lặng lẽ
Long lanh in lên một góc trời chiều
Cây xanh biếc
Phố phường ơi, im nhé!
Im mọi tiếng bán mua, im mọi lời đắt rẻ
Nghe thanh trong bài hát mới của đời
Anh hộ đội, trên vai, con búp bê nhỏ bé
Và ngôi sao đang ở tuổi lên mười.
Lá sen xanh
long lanh cốm ngọc
lúa vào đòng ngậm hạt
gió mùa thu heo may
người theo trâu kéo cày vào vụ
Trời mùa thu nhè nhẹ
đất mùa thu cay cay
giọng mùa thu mỏng mảnh hao gày
ru ru
cái ngủ
[…]
[…]
Hương đuổi bắt
hay hồn tôi đuổi bắt
đã có rồi không mất
không thấy hoa
nhưng mùi hương thì biết
cái mùi hương da diết
tiếng gọi thầm
xa hút
một cõi vườn cao vút những thân cau.
Chuột thổi kèn, chuột làm chú rể
Cô dâu ngồi kiệu, thẹn thò ghê
Có cả chú mèo nhưng chẳng sợ
Khi đã mùa xuân ở bốn bề
Này trái dừa cao, anh trèo em đỡ
Vạt váy, ô hay dám hứng trời
Khuôn ngực để trần – mùa xuân mà lị
Thầy đồ cóc nhỉ, thầy đồ cóc ơi!
[…]